Tymianek: przyprawa kuchni śródziemnomorskiej

Tymianek ma naukową nazwę „Thymus Vulgaris” i był niegdyś podawany greckim żołnierzom przed bitwą, żeby dodać im odwagi i siły. Dziś ta klasyczna śródziemnomorska przyprawa cieszy się szczególną popularnością podczas przygotowywania dań kuchni śródziemnomorskiej. 

To śródziemnomorskie zioło lubi słońce – na pewno podczas urlopu w krajach śródziemnomorskich nie raz spotkaliśmy dziko rosnące krzaki tymianku. Tymianek właściwy jest też jednak uprawiany w celach komercyjnych.

Taksonomia tymianku

Thymus Vulgaris należy do rodziny roślin jasnotowatych i rodzaju macierzanka. Niewielki, zdrewniały krzaczek ma wysokość od dziesięciu do czterdziestu centymetrów i od maja do października zakwita drobnymi, różowymi lub jasnofioletowymi kwiatkami. Niewielkie, podłużne listki są z wierzchu szarozielone, a pod spodem białawe.

Skąd pochodzi tymianek?

Tymianek pochodzi z europejskiego rejonu Morza Śródziemnego, gdzie jest uprawiany także dziś. Lubi suche, kamienne gleby i gorący klimat, wspaniale rośnie we Włoszech, Hiszpanii i Grecji.

Tymianek można też uprawiać samodzielnie. Aby dobrze rósł, należy jednak zwrócić uwagę na kilka rzeczy.

Uprawa tymianku w ogrodzie

Tymianek lubi słońce, więc powinien być uprawiany po stronie południowej balkonu lub ogrodu. Najlepiej rośnie na piaszczystej, ubogiej w składniki odżywcze glebie, a także w ogrodach skalnych. W takich warunkach jednak warto dodać do podłoża trochę kompostu. Tymianek można wyhodować w doniczce, ale koniecznie trzeba uważać, by nie miał zbyt mokro. Wiosną rośliny można przyciąć, dzięki czemu gałązki będą aromatyczne, młode i świeże.

Czy tymianek można uprawiać także zimą?

Tymianek właściwy jest odporny na zimno, również na ujemne temperatury. Jeśli przymrozki utrzymują się dłużej, tymianek potrzebuje ochronnej pokrywy śnieżnej. Jeśli nie ma śniegu, można go przykryć włókniną lub chrustem.

Jak prawidłowo zrywać tymianek?

Tymianek można zrywać przez cały rok, dzięki czemu wciąż odrasta na nowo. Należy po prostu uciąć nożyczkami kuchennymi około jedną trzecią gałązki. W zależności od preferencji można następnie oderwać listki lub użyć całej gałązki w potrawie.

Kiedy jest sezon na tymianek?

Sezon na tymianek trwa głównie od maja do września. W tym czasie jest on najpierw zbierany, a następnie suszony i przetwarzany. Oznacza to również, że tymianek jest dostępny przez cały rok. Można go kupić zarówno w słoiczku, jak i w małych saszetkach na przyprawy – w postaci kawałków lub gałązek.

Tymianek jest wypróbowanym lekarstwem na choroby dróg oddechowych i może zdziałać jeszcze więcej: czy wiesz, że ma działanie poprawiające nastrój i pomaga przy zmęczeniu?

Czy tymianek pomaga przy kaszlu i przeziębieniu?

Eteryczne olejki zawarte w tymianku mają działanie przeciwskurczowe i wykrztuśne. Zioło to może pomagać więc w przypadku kaszlu, grypy, astmy i zapalenia oskrzeli. Ponadto łagodzi podrażnienia spowodowane kaszlem i bóle gardła. Dodatkowo tymianek działa dezynfekująco i przeciwzapalnie, może więc być pomocny przy leczeniu ran dziąseł, jednocześnie zapobiegając nieprzyjemnemu zapachowi z ust.

Tymianek przy problemach żołądkowo-jelitowych

Przeciwzapalne działanie tymianku może być pomocne również przy podrażnieniu żołądka. Wspomaga on także trawienie i łagodzi wzdęcia.

Wskazówki dotyczące wykorzystania tymianku w celach prozdrowotnych

Świeże lub suszone liście tymianku można zaparzyć i wypić jako herbatę. Taki napar idealnie nadaje się również do płukania gardła lub jako płyn do płukania jamy ustnej przy stanach zapalnych gardła. Tymianek często stanowi składnik tabletek do ssania przy przeziębieniu, a olejek eteryczny w kroplach może być wykorzystywany do inhalacji lub do kąpieli. Tymianek jest w zasadzie dobrze tolerowany, jednak olejku nie można przyjmować bez rozcieńczenia lub należy go stosować tylko zewnętrznie, ponieważ jego duże stężenie może wpływać podrażniająco. Kobiety w ciąży i matki karmiące powinny skonsultować spożywanie tymianku z lekarzem, również astma i wysokie ciśnienie mogą być przeciwwskazaniem do spożycia tymianku.

Kalorie: 95 kcal

Węglowodany: 15,1 g

Białko: 3 g

Tłuszcz: 2,5 g

Witamina A: 0 µg

Witamina B1: 0,16 mg

Witamina B2: 0,07 mg

Witamina B6: 0 mg

Witamina C: 2 mg

Witamina E: 0 mg

Wapń: 630 mg

Żelazo: 5 mg

Potas: 270 mg

Magnez: 73 mg

Sód: 18 mg

Oprócz tymianku właściwego istnieje wiele innych odmian, które wprawdzie nie są tak znane, ale są równie ciekawe. Oto kilka przykładów:

• Thymus pulegioides, czyli macierzanka zwyczajna, rośnie dziko i ma zastosowanie w lecznictwie.
• Thymus x citrodorus, czyli macierzanka cytrynowa, ma mocny aromat cytrusowy i jest doskonałą alternatywą dla tymianku właściwego w kuchni.
• Thymus serpyllum, czyli macierzanka piaskowa, nadaje się do wykorzystania kulinarnego i leczniczego. Pomaga między innymi przy problemach ze snem.

Jeśli nie uprawiasz tymianku w ogrodzie lub na parapecie, możesz go oczywiście kupić w najróżniejszej formie.

Zakup tymianku: na to musisz zwrócić uwagę

Kupując tymianek w doniczce lub w pęczku, zwróć uwagę na to, by gałązki nie były zbyt zdrewniałe. Liście powinny być świeże i zielone, nie powinny opadać przy potrząśnięciu gałązką. Po roztarciu liści między palcami powinien się wydzielać intensywny, korzenny zapach. Tymianek można też kupić w postaci suszonej.

Prawidłowe przechowywanie tymianku: tak to się robi

Świeże gałązki można zawinąć w wilgotną ściereczkę kuchenną i przechowywać w lodówce przez kilka dni.

Czy tymianek można mrozić?

Tymianek można w prosty sposób zamrozić. Aby poszczególne gałązki się nie skleiły po zamrożeniu, trzeba go jednak najpierw dokładnie osuszyć. Do zup i dań jednogarnkowych można użyć tymianku zamrożonego w pojemnikach na kostki lodu – dzięki temu mamy zawsze pod ręką odmierzoną porcję. W celu zamrożenia tymianku w takiej formie należy oderwać liście, włożyć je do pojemnika na kostki lodu, dolewając trochę wody. Takie tymiankowe kostki można dodawać później do zupy.

Tymianek jest szczególnie chętnie wykorzystywany do przyprawiania dań kuchni śródziemnomorskiej, takich jak potrawy mięsne i rybne. Ponadto świeży tymianek idealnie współgra ze śródziemnomorskimi warzywami, takimi jak np. bakłażan, cukinia i pomidor. Podobno tymianek ma też właściwości łagodzące przeziębienie, dlatego używa się go także w postaci herbat. Świeży tymianek może być przechowywany w lodówce przez około tydzień.

Czy tymianek można jeść na surowo?

Tymianek można jeść na surowo, choć najczęściej jednak jest on przetwarzany. Świeże liście idealnie pasują do sałatki lub pasty, do drinków i nawet do deserów.

Czy kwiaty tymianku są jadalne?

Tymianek można zrywać bez względu na to, czy kwitnie, czy już przekwitł. Drobne różowawe kwiatki nie tylko ładnie wyglądają, ale też dobrze smakują.

Gotowanie z tymiankiem: ważne wskazówki

Tymianek należy dodawać do dań raczej w małych ilościach, ponieważ jego intensywny aromat może stłumić inne smaki. W odróżnieniu od innych ziół kulinarnych (takich jak natka pietruszki), tymianek można dodać na patelnię, brytfankę lub grill od razu na samym początku. Wówczas jego smak optymalnie się rozwija.

Jak można wysuszyć tymianek?

Mały pęczek tymianku powiesić do góry nogami w suchym, ciepłym miejscu i w ten sposób wysuszyć. Na koniec oderwać liście i przechowywać je w ciemnym, szczelnym zamykanym słoiku.

Samodzielne przyrządzanie herbaty z tymianku: tak to się robi

Herbatę tymiankową można łatwo przygotować samodzielnie. W tym celu łyżeczkę suszonego lub dwie łyżeczki świeżego tymianku zalać 150 mililitrami gorącej wody. Zostawić na dziesięć minut, aby herbata się zaparzyła, ewentualnie dosłodzić ją miodem.