Szałwia: drobne liście, silne działanie
Chyba każdy dobrze zna charakterystyczny zapach szałwii. Szałwia ma niezwykle długą tradycję, zwłaszcza jako zioło lecznicze. Jest również często i chętnie stosowana w kuchni. Szałwia występuje najczęściej w ciepłych, środkowoeuropejskich regionach.
Co to jest szałwia?
Szałwia jest ziołem, jednak dzięki swoim licznym pozytywnym właściwościom znajduje zastosowanie nie tylko w kuchni, ale także w medycynie naturalnej. Wyciąg z liści szałwii może zdziałać cuda w walce z bólem gardła, odświeżać oddech i redukować potliwość.
Klasyfikacja taksonomiczna i pochodzenie szałwii
Charakterystyczny zapach, intensywny smak Na pewno poznalibyśmy tę wyjątkową roślinę, gdybyśmy ją spotkali w naturze. Ale skąd ona właściwie pochodzi? Do jakiego rodzaju roślin należy?
Taksonomia szałwii
Salvia officinalis, zwana również szałwią lekarską, jest półkrzewem osiągającym wysokość do 70 centymetrów, rozwijającym od maja do lipca fioletowe kwiaty. Nazwą „szałwia” określa się cały rodzaj roślin należący do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Szacuje się, że jest około 900 gatunków szałwii. Prócz szałwii lekarskiej znana jest u nas szałwia łąkowa (Salvia pratensis), która również kwitnie na fioletowo.
Skąd pochodzi szałwia?
Wzmianki o szałwii pojawiały się już w starożytności i była ona znana jako przyprawa i roślina lecznicza. Pochodzi ona z rejonu Morza Śródziemnego, a do Europy została wprowadzona w VIII wieku przez mnichów; początkowo uprawiana była w przyklasztornych ogrodach. Szałwia jest szczególnie rozpowszechniona w Dalmacji, Albanii i Macedonii. Istnieją setki odmian, które występują na całym świecie.
Uprawa i zbiór szałwii
Jeśli posiejemy szałwię w odpowiednim miejscu w ogrodzie, będzie rosła prawie jak chwast. Zdradzimy Ci, gdzie się czuje najlepiej i jak ją optymalnie uprawiać.
Uprawa szałwii w ogrodzie
Szałwia jest rośliną łatwą w uprawie i pielęgnacji, doskonale czuje się w naszym klimacie i może nawet wytrzymać mróz. Ponieważ pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego, woli jednak słoneczne miejsce. Szczególnie dobrze czuje się w ubogiej w składniki odżywcze glebie wapiennej o dużej zawartości piasku. Szałwię można zbierać przez cały rok, nawet, kiedy kwitnie, ponieważ kwiaty są jadalne. Najlepiej odcinać młode pędy szałwii nożem lub zrywać pojedyncze liście. Tak można samodzielnie uprawiać szałwię:
- W maju należy wysiać nasiona szałwii
- Co wiosnę trzeba ją przycinać
- Podczas bardzo srogich zim obszar korzeni szałwii przykryć liśćmi, a krzew włókniną.
- Kto nie ma własnego ogrodu, może uprawiać szałwię również w skrzynce na kwiaty na południowej stronie mieszkania.
Kiedy jest sezon na szałwię?
Szałwia lekarska nie jest mrozoodporna i dlatego rzadko rośnie poza ogrodami. Różne podgatunki, takie jak szałwia łąkowa, są nadal wciąż bardzo wytrzymałe i rosną na prawie każdej glebie. Szałwia kwitnie od maja do lipca.
Jak działa szałwia?
Szałwia lekarska jest silnym naturalnym lekarstwem, dlatego nie należy jej spożywać w dużych ilościach. Poniżej przedstawimy najważniejsze informacje dotyczące zastosowania i działania szałwii.
Na co szałwia jest dobra?
Łacińska nazwa szałwii to Salvia. Słowo to pochodzi od łacińskiego słowa „salvare” czyli leczyć lub „salvus” – czyli być zdrowym. Szałwia ma działanie przeciwzapalne i antyperspiracyjne. Liście stosuje się jako napar w chorobach gardła i błony śluzowej gardła. Mówi się, że na przykład płukanie gardła herbatą z szałwii usuwa znaczną część bakterii znajdujących się w gardle. Szałwii przypisuje się właściwości przeciwutleniające i przeciwbakteryjne. Substancjami czynnymi zawartymi w liściach szałwii są olejki eteryczne, garbniki, substancje gorzkie i flawonoidy.
Czy szałwia jest trująca?
Jak wiele ziół leczniczych, także i szałwia powinna być spożywana z umiarem. Zawarty w niej tujon w dużych ilościach działa jak neurotoksyna i może powodować bóle głowy i problemy żołądkowo-jelitowe. Dlatego w czasie ciąży nie należy aplikować skoncentrowanych preparatów szałwiowych ani czystych olejków eterycznych. Herbata z szałwii jest znana przede wszystkim z tego, że hamuje laktację – dlatego matki karmiące piersią powinny z niej zrezygnować, chyba, że chcą odstawić dziecko od piersi: wtedy w porozumieniu z lekarzem mogą wykorzystać jej działanie. Osoby uczulone na bylicę mogą być również uczulone na szałwię.
Jaka jest różnica między szałwią a białą szałwią?
Biała szałwia, znana również jako szałwia indiańska, jest używana przez rdzennych mieszkańców Ameryki. Nosi ona piękną łacińską nazwę Salvia apiana. Roślina ta osiąga wysokość ponad jednego metra, liście są pokryte delikatnym meszkiem, przez co wydają się białe. Tradycyjnie biała szałwia jest wykorzystywana przede wszystkim w szamańskich rytuałach dymnych. Okadzanie dymem z białej szałwii ma zwiększać koncentrację, rozjaśniać umysł i wprowadzać pozytywną energię. Biała szałwia u nas nie występuje, rośnie tylko w południowo-zachodnich rejonach Stanów Zjednoczonych i na północnym zachodzie Meksyku.
Zakup i prawidłowe przechowywanie szałwii
Jeśli nie chcemy uprawiać szałwii, możemy ją oczywiście kupić – jest dostępna w handlu przez cały rok. Zdradzimy Ci, po czym poznać świeżą, aromatyczną szałwię i jak ją najlepiej przechowywać.
Zakup szałwii: na to musisz zwrócić uwagę
Szałwia powinna roztaczać intensywny zapach – najpóźniej wtedy, gdy rozetrzesz lekko liście między palcami. Liście powinny wyglądać jędrnie i świeżo – jeżeli są już żółtawe lub zwisają z łodygi, lepiej zrezygnować z zakupu. Można oczywiście kupić również suszoną szałwię, jest ona jednak mniej intensywna w smaku. Dlatego w tym przypadku ilość szałwii można odpowiednio dostosować podczas gotowania.
Jak najlepiej jest przechowywać szałwię
Liście szałwii można suszyć i wykorzystywać jako herbatę. Świeże liście można przechowywać w woreczku spożywczym w komorze na warzywa w lodówce w temperaturze czterech stopni do dwóch tygodni. Inną opcją jest przechowywanie świeżych liści lub pędów w wilgotnym ręczniku kuchennym w lodówce. Można też po prostu włożyć świeży pęd do szklanki wody.
Czy szałwię można mrozić?
Oczywiście! Inaczej niż po ususzeniu, mrożona szałwia zachowuje olejki eteryczne i swoją intensywność. W razie potrzeby najpierw dokładnie umyj szałwię i zostaw ją, aby wyschła. Potem oderwij liście i odłóż je na tacę. Wstaw na godzinę do zamrażarki. Zamrożone w ten sposób liście szałwii możesz przechowywać w zamrażarce w woreczku na mrożonki lub w pojemniku. W przypadku szałwii świetnie sprawdzi się również pomysł przechowywania posiekanych ziół w pojemniku na kostki lodu.
Co można przyrządzić z szałwii?
Szałwia jest ważnym składnikiem kulinarnym, zwłaszcza w daniach kuchni śródziemnomorskiej. Dobrze znanym przykładem jest saltimbocca: eskalopki cielęce, smażone z szynką dojrzewającą i świeżą szałwią oraz deglasowane białym winem. Moc przyprawowa szałwii jest bardzo silna, dlatego należy jej używać ostrożnie. Nie każdy też docenia jej ściągające właściwości i gorzki smak. Ma jednak korzystny wpływ na trawienie, dlatego dobrze komponuje się z tłustymi potrawami. Szczególnie dobrze komponuje się z dziczyzną, drobiem oraz serem.
Czy szałwię można jeść na surowo?
Oczywiście! Pod warunkiem, że lubi się jej intensywny smak. Surowa szałwia, która jest świeża i nie jest ugotowana, pasuje doskonale do sałatki.
Suszenie szałwii: proste instrukcje i wskazówki
Sprawdzoną metodą przedłużenia przydatności szałwii do spożycia jest jej ususzenie. Można to zrobić w piekarniku lub w suszarce – albo po prostu naturalnie, na świeżym powietrzu. Tak możesz wysuszyć szałwię:
- Najlepiej zerwij ją krótko przed zakwitnięciem i po wyschnięciu porannej rosy.
- Ewentualne zanieczyszczenia należy po prostu strząsnąć
- Zwiąż razem nitką kilka pędów w pęczek i powieś do góry nogami
- Pojedyncze liście ułóż obok siebie na ściereczce kuchennej, od czasu do czasu przełóż na drugą stronę
- Idealnym miejscem jest ciemne, ciepłe i przede wszystkim suche pomieszczenie
Jak zrobić herbatę z szałwii: to proste
Herbatę z szałwii można zrobić zarówno ze świeżych, jak i z suszonych liści. Jej intensywność zależy od Ciebie i Twoich upodobań. Poniższe przepisy służą jedynie ogólnej orientacji.
- Aby przyrządzić herbatę ze świeżej szałwii, zalej jedną łodygę szałwii (około dziesięć liści) 400 mililitrami wrzątku. Zostaw na około dziesięć minut, aby naciągnęła.
- Aby przygotować herbatę z suszonej szałwii, około trzech łyżeczek suszonych rozdrobnionych ziół zalej 400 mililitrami wrzątku i zostaw na około pięć minut pod przykryciem, aby herbata się zaparzyła.
- Aby herbata szczególnie skutecznie zadziałała na ból gardła (a także dla smaku), możesz ją posłodzić jedną łyżką miodu.
