Wanilia: klasyk wśród przypraw
Czy wiesz, że laska wanilii jest jedynym jadalnym owocem orchidei? Ta „prawdziwa wanilia” jest jedną z najdroższych przypraw ze względu na długi proces jej produkcji. Od zasadzenia do sprzedaży może upłynąć od czterech do pięciu lat.
Co to jest wanilia?
Wanilia jest pozyskiwana z owocu tropikalnego gatunku orchidei. Pojęcie „wanilia” wywodzi się od hiszpańskiego słowa „vainilla” i oznacza tyle co „mały strąk” (jest to zdrobnienie od słowa „vaina” = „strąk”). Oprócz szafranu wanilia uchodzi za jedną z najdroższych przypraw na świecie. Kremowo słodki aromat, kwiatowy, intensywny zapach: wanilia pachnie i smakuje wyjątkowo.
Jaka jest różnica między wanilią a waniliną?
Wanilina jest głównym składnikiem zapachowym strąka wanilii. Można ją wytwarzać syntetycznie i jest uważana za nieszkodliwą dla zdrowia. Krótko mówiąc: wanilina jest sztuczna, wanilia naturalna. Cukier wanilinowy jest całkiem biały, a cukier z prawdziwą wanilią zazwyczaj jest żółtawy lub jasnobrązowy.
Taksonomia i pochodzenie wanilii
Tak jak egzotyczny jest jej zapach, tak ciekawe jest również jej pochodzenie.
Taksonomia rośliny wanilii
Wanilia jest rośliną z rodziny storczykowatych (orchideą), która pochodzi z Meksyku i może wspinać się na wysokość nawet 15 metrów. Obecnie uprawia się ją w okolicach Oceanu Indyjskiego, gdzie średnia temperatura wynosi od 21 do 31 stopni Celsjusza. W tym celu orchidea potrzebuje wysokiej wilgotności, równowagi między słońcem a cieniem oraz gleby bogatej w substancje organiczne. Wanilia nadaje słodkim potrawom intensywny aromat.
Skąd pochodzi smak wanilii?
Ten ulubiony aromat pochodzi ze sfermentowanych strąków orchidei. Można go także wytworzyć syntetycznie (jako wanilinę). Produkcja naturalnych aromatów waniliowych z kastoreum (wydzieliny bobra z gruczołów okołoodbytniczych) jest w Niemczech zabroniona. Aromat waniliowy może być również wytwarzany ze świerku.
Skąd pochodzi wanilia?
W sumie istnieje ponad 150 gatunków wanilii, a o jej nazwie decyduje miejsce uprawy. Oryginalna wanilia pochodzi z Meksyku i dlatego jest uważana za wanilię meksykańską, która ma delikatny i słodki smak. Znana jest również wanilia Bourbon, która ma intensywny, aromatyczny smak i pochodzi z Wysp Burbońskich, głównie z Madagaskaru. Za „królową wanilii” uchodzi wanilia tahitańska uprawiana na wyspie Tahiti w Polinezji Francuskiej. Jest czterokrotnie bardziej wydajna niż wanilia Bourbon, ma silniejszy aromat i kwiatowy zapach.
Odmiany wanilii
Wprawdzie gatunek orchidei „Vanilla” obejmuje około 120 odmian roślin, jednak tylko trzy z nich są uprawiane komercyjnie w dużych ilościach.
Wanilia Bourbon
Wanilia Bourbon musi pochodzić z tak zwanych Wysp Burbońskich (Madagaskar, Komory, Réunion, Seszele i Mauritius). Strąki są długie i oleiste, w środku kryje się wiele nasion. Ta odmiana wanilii nazywana jest także wanilią przyprawową. Wanilia Bourbon ma słodkawo-korzenny smak, pasuje do mięsa, grzybów i słodkich dań.
Wanilia tahitańska
Najdroższa odmiana wanilii jest uprawiana na Tahiti, zawiera ona mniej waniliny i odznacza się łagodniejszym, bardziej kwiatowym aromatem, który przypomina czereśnię lub śliwkę. Jej strąki są grubsze i krótsze niż strąki pozostałych dwóch odmian. Wanilia tahitańska pasuje do owoców morza i dań z ryżu.
Wanilia meksykańska
Ma ona mocny, czekoladowy aromat, który jest bardzo podobny do aromatu wanilii Bourbon, ale jest trochę bardziej korzenny. Jej zastosowanie jest dokładnie takie samo.
Co kryje się w wanilii: kalorie, witaminy i minerały
Już Aztekowie używali wanilii jako lekarstwa, ponieważ przyprawa ma działanie przeciwzapalne i uśmierzające ból. Wanilia stymuluje również produkcję hormonu szczęścia – serotoniny, a więc ma pozytywny wpływ na nastrój. Nie tylko zmniejsza stres i niepokój, ale też może pomóc w schudnięciu: jej aromat wpływa na ośrodek głodu, co pozwala uniknąć zachcianek. Lud indiański Totonaków używał również wanilii jako afrodyzjaku.
Kalorie: 288 kcal
Węglowodany: 13 g
Białko: 0,1 g
Tłuszcz: 0,1 g
Witamina A: 0 µg
Witamina B1: 0 mg
Witamina B2: 0 mg
Witamina B6: 0 mg
Witamina C: 0 mg
Witamina E: 0 mg
Wapń: 11 mg
Żelazo: 0,1 mg
Potas: 148 mg
Magnez: 12 mg
Sód: 9 mg
Czy wanilia jest zdrowa?
Wanilia jest wykorzystywana głównie w kuchni, ale mało kto wie, że jest ona również skuteczną rośliną leczniczą.
Wanilia działa przeciwzapalnie
Dzięki różnym olejkom eterycznym wanilia ma działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne, a poza tym może pomagać w infekcjach grzybiczych. Dlatego jest stosowana zewnętrznie. Może nawet łagodzić objawy atopowego zapalenia skóry lub egzemy.
Wanilia: działanie uspokajające
Wanilia jest wykorzystywana w aromaterapii jako lek uśmierzający stany nerwowe i pomagający na problemy ze snem. Jej zapach działa odprężająco, uspokajająco jednocześnie poprawia nastrój.
Czy wanilia dobrze oddziałuje na przewód pokarmowy?
Wanilia hamuje rozwój niepożądanych bakterii w jelicie i dzięki temu wspomaga zdrowe procesy trawienne. Stymuluje również wydzielanie żółci, dzięki czemu pomaga lepiej trawić tłuste i ciężkie potrawy.
Uprawa i zbiór wanilii
Chcesz może samodzielnie uprawiać tę drogą roślinę przyprawową? Zdradzimy Ci, czy to możliwe.
Gdzie uprawia się wanilię?
Orchidee są uprawiane na Madagaskarze, Tahiti, Réunion i innych wyspach Oceanu Indyjskiego.
Czy wanilię można uprawiać samodzielnie?
Ponieważ roślina ta potrzebuje przez cały rok ciepła i wilgotności od 70 do 80 procent, nasze rejony nie są odpowiednim obszarem jej uprawy. Warunkiem wstępnym jest szklarnia. Przy odrobinie szczęścia i dużym wyczuciu można doprowadzić orchidee do kwitnięcia. Później trzeba działać szybko: pączki otwierają się rano, a jeśli nie zostaną zapylone, wieczorem umierają. Po zapyleniu w ciągu sześciu do dziewięciu miesięcy powstaje długi, zielony strąk.
Jak zapyla się wanilię?
W kwiatku wanilii znajdują się zarówno żeńskie, jak i męskie organy rozrodcze, oddzielone błoną. W swojej pierwotnej ojczyźnie, w Meksyku, wanilia jest zapylana przez specjalny gatunek pszczół i kolibrów. Ponieważ jednak nie występują one w rejonach upraw, zapylanie jest wykonywane ręcznie – jest to również możliwe przy samodzielnej uprawie w szklarni. Można ostrożnie naciąć bok kwiatu ostrym przedmiotem (np. wykałaczką). Następnie za pomocą końcówki należy zebrać żółty pyłek i przenieść na słupek.
Jak zbiera się wanilię?
Potrzeba aż czterech lat, aby roślina wanilii wydała pierwsze owoce. Gdy tylko orchidea zakwitnie, musi zostać zapylona ręcznie. Około pół roku po zapyleniu strąki dojrzewają. Zbiera się je tuż przed dojrzewaniem. W tym stanie owoce nie mają jeszcze charakterystycznego aromatu. Dopiero w wyniku skomplikowanych procesów, takich jak obróbka parą wodną i późniejsza fermentacja w hermetycznych pojemnikach, strąki dojrzewają i przybierają znaną nam czarno-brązową postać.
Jakie są produkty z wanilii?
Istnieje wiele produktów z wanilii. Poniżej zamieszczamy przegląd najbardziej popularnych z nich.
Wanilia w strąkach
Najdroższa, ale też najbardziej wartościowa i najsmaczniejsza wersja wanilii. Strąki wanilii zazwyczaj są sprzedawane w szklanych rurkach. Można wykorzystać albo sam środek, jak i cały strąk w celu nadania wytrawnym i słodkim potrawom delikatnego, autentycznego aromatu.
Ekstrakt z wanilii
Czysty ekstrakt z wanilii, zwany również esencją waniliową, zawiera czyste substancje aromatyczne ze strąka wanilii, Płynny wyciąg ma praktycznie nieograniczony okres trwałości. W celu wyprodukowania go strąki wanilii wkłada się do alkoholu, aby uwolnić w ten sposób aromaty. Ekstrakt jest ciemny i ma intensywny smak.
Wanilia w proszku
Wanilia w proszku to wysuszona i zmielona na proszek wersja strąków. Wanilia w proszku nie jest słodzona, ale doskonale nadaje się do aromatyzowania różnych dań.
Cukier waniliowy
Cukier waniliowy oprócz sproszkowanej wanilii zawiera także cukier – i to całkiem sporo. W 100 gramach cukru waniliowego zazwyczaj znajduje się 99 gramów cukru. Cukier z wanilią Bourbon charakteryzuje się małymi, czarnymi kropkami.
Aromat waniliowy
Tu rozróżniamy pomiędzy aromatem naturalnym a syntetycznym. Aromat syntetyczny znajduje się na przykład w cukrze wanilinowym. Jest on wytwarzany sztucznie, ale jest nieszkodliwy dla zdrowia. Naturalny aromat waniliowy musi pochodzić w co najmniej 95 procentach z prawdziwej wanilii, pozostałe 5 procent może pochodzić z innych źródeł.
Zakup i przechowywanie wanilii
Porady na następne zakupy: poznaj jeszcze więcej ciekawych informacji o tym egzotycznym strąku.
Gdzie można kupić produkty z wanilii?
Produkty z wanilii, takie jak cukier waniliowy, ekstrakt z wanilii lub całe strąki możesz kupić w sklepach spożywczych.
Jak rozpoznać prawdziwą wanilię
Na etykiecie znajdziesz istotne informacje. Powyżej przedstawiliśmy już różne rodzaje produktów zawierających prawdziwą wanilię, przetworzoną w różny sposób. Jeśli jednak na etykiecie widnieje napis „aromat naturalny”, oznacza to, że produkt jest naturalnego pochodzenia, ale nie pochodzi ze strąka. A pod nazwami „aromat waniliowy”, „aromat” lub „o smaku waniliowym” kryje się syntetyczna wanilina. Również słowo „wanilia” często oznacza sztuczny aromat.
Dlaczego wanilia jest taka droga?
Z powodu pracochłonnego sztucznego zapylania kwiatów i skomplikowanej, długotrwałej fermentacji strąków produkcja wanilii jest bardzo kosztowna, co ma też wpływ na cenę zakupu.
Jak długo można przechowywać wanilię?
Ponieważ strąki wanilii są już przetworzone, ich okres przechowywania jest praktycznie nieograniczony. Mogą jednak się wysuszyć i z czasem stracić swój aromat.
Jak prawidłowo przechowywać wanilię?
Najlepiej przechowywać ją w szczelnie zamkniętej szklanej rurce w ciemnym, chłodnym miejscu.
Wykorzystanie wanilii w kuchni: tak to się robi
Wanilia jest wykorzystywana głównie w przemyśle spożywczym. Przyprawa ta jest używana zarówno do gotowania, jak i pieczenia. Wzmacnia naturalny smak potraw i neutralizuje ich ostrość lub kwasowość. Wanilii można używać nie tylko w kuchni słodkiej, ale także w daniach wytrawnych.
Oto najlepsze porady ze świata przypraw kulinarnych.
Prawidłowe wydrążanie strąka wanilii
Natnij strąk ostrym nożem wzdłuż i wyskrob środek tępą stroną noża.
Przez jaki czas można używać jednego strąka wanilii?
Jeśli nie potrzebujesz całego strąka naraz, możesz resztę przechowywać w lodówce. Możesz go przechowywać tak długo, dopóki nie wydrążysz całego miąższu. Także później, gdy już jest pusty, nie musisz go wyrzucać, ponieważ też się może przydać w kuchni – na przykład do aromatyzowania cukru.
Czy skórkę ze strąka wanilii można jeść?
Skórka ze strąka wanilii ma jeszcze bardziej intensywny smak niż środek, nadaje się więc również do spożycia.
Samodzielne przygotowanie cukru waniliowego
Samodzielnie przygotowany cukier waniliowy jest smaczny i pozwala uniknąć odpadów opakowaniowych.
- Jeden strąk wanilii razem z wyskrobanym środkiem umieść w słoiku z 250 gramami cukru.
- Odstaw na co najmniej tydzień.
- Wskazówka: Po zmieleniu strąka na proszek staje się on jeszcze intensywniejszy. Jeśli włożysz strąk do cukru w dużych kawałkach, aromat będzie lekki.
Samodzielne przygotowanie ekstraktu z wanilii
Prócz cierpliwości i dwóch składników nie potrzebujesz nic więcej!
- Rozetnij 5 strąków wanilii.
- Włóż do sterylnego dużego zakręcanego słoika.
- Zalej 230 ml wódki.
- Odstaw na co najmniej cztery miesiące.
- Od czasu do czasu wstrząśnij.
Wypieki z aromatem waniliowym: ile kropli?
Ponieważ aromat waniliowy jest skoncentrowany, wystarczy kilka kropel. W razie wątpliwości sprawdź, co mówi przepis. Zasada jest taka, że trzy krople odpowiadają wanilii z jednego strąka.
Czym można zastąpić wanilię w strąkach?
Trzy-cztery paczki cukru waniliowego odpowiadają mniej więcej wanilii z jednego strąka, jeśli chodzi o moc aromatu. Pomyśl o tym, by odpowiednio zredukować ilość cukru w przepisie. Możesz też użyć ekstraktu z wanilii, w tym przypadku wystarczy z reguły jedna do dwóch łyżeczek. Lepiej zacząć od mniejszej ilości i regulować ją według uznania.
