Fenkuł: smak anyżu i koperku

Fenkuł ma wszechstronne zastosowanie! To warzywo było powszechnie znane w starożytnej kulturze Arabii oraz Chin i stosowane jako lekarstwo. Pomaga na wzdęty brzuch czy ból gardła, a w kuchni stanowi doskonałą przyprawę wielu potraw. Tutaj dowiesz się, jak go przyrządzić.

Fenkuł, zwany również koprem włoskim, należy do rodziny baldaszkowatych Wszystkie części fenkuła można w różny sposób wykorzystać w kuchni. Główny okres zbioru wypada od września do października. Rozróżnia się dziko rosnący fenkuł, który jest bardzo gorzki, i najczęściej wykorzystywany fenkuł ogrodowy.

Fenkuł pochodzi z regionu Morza Śródziemnego i uprawia się go jako roślinę warzywną i przyprawową. Tutaj dowiesz się wszystkiego o taksonomii i pochodzeniu fenkułu.

Taksonomia roślin przyprawowych i warzywnych

Fenkuł, znany także jako koper włoski, należy do rodziny baldaszkowatych (Apiaceae) i jest blisko spokrewniony z anyżem (Pimpinella anisum), kminkiem (Carum carvi) i koprem (Anethum graveolens). Łodygi kopru włoskiego osiągają 120-200 centymetrów wysokości. Ma trzy do czterech pierzastych liści, które przybierają barwę od zielonej do niebiesko-zielonej. Istnieją trzy różne odmiany, które omówimy bardziej szczegółowo w dalszej części leksykonu: koper włoski zwyczajny (Foeniculum vulgare var. vulgare), koper słodki (Foeniculum vulgare var. dulce) oraz koper bulwiasty (Foeniculum vulgare var. azoricum).

Skąd pochodzi fenkuł?

Fenkuł pochodzi najprawdopodobniej z Bliskiego Wschodu i rejonu Morza Śródziemnego. Obecnie rośnie we Włoszech, ale także w południowej Francji, Afryce Północnej, Grecji, Hiszpanii i Holandii. Niewielkie ilości można również znaleźć w południowych Niemczech.

Uprawa kopru włoskiego nie wymaga wiele uwagi, a po posadzeniu wystarczy kilka kroków do zbioru. Oto skrót informacji dla początkujących hodowców fenkułu.

Uprawa fenkułu

Uprawa tego warzywa wymaga słonecznego i suchego miejsca oraz bogatej w składniki odżywcze, próchniczej i dobrze przepuszczalnej gliniastej gleby. Szczególnie duża ilość próchnicy jest zawarta w górnej warstwie gleby, na głębokości 10–30 centymetrów. To warzywo nie lubi sadzenia zbyt głęboko w ziemi. Najlepszy czas na uprawę kopru włoskiego na świeżym powietrzu to okres od marca do połowy sierpnia. Po dwóch do trzech miesiącach jest gotowy do zbioru.

Kiedy jest sezon na fenkuły?

Fenkuł jest dostępny przez cały rok. Główny sezon wypada jednak od czerwca do października. W Hiszpanii, we Włoszech i we Francji fenkuł rośnie od października do maja w uprawach gruntowych i stąd trafia do nas. Od maja do października świeże fenkuły są importowane głównie z Holandii.

Czy fenkuł można uprawiać w ogrodzie?

Fenkuł możesz uprawiać we własnym ogrodzie. Tutaj wyjaśniamy, jak to zrobić!

1. Przed sadzeniem przygotuj ziemię ogrodową. W tym celu dobrze spulchnij glebę, usuń chwasty i użyźnij ją kompostem.
2. Wybierz wysokiej jakości nasiona. Jeśli chcesz uprawiać fenkuł poza sezonem, rozważ jego uprawę w pomieszczeniu: Wysiej nasiona w płytkiej misce z ziemią doniczkową. Najlepszy okres na wysianie nasion to koniec marca do początku kwietnia. W ciągu trzech tygodni będziesz mieć małe sadzonki kopru włoskiego.
3. Zaleca się pikowanie sadzonek i umieszczenie ich w osobnych doniczkach. W nich powinny rosnąć przez kolejne trzy tygodnie w temperaturze około 15 stopni Celsjusza.
4. Po wszystkich pracach przygotowawczych sadzonki są wreszcie gotowe do posadzenia w ogrodzie. Zrób rowki w ziemi i posadź rośliny w odległości 30–40 centymetrów od siebie. Jeśli zdecydujesz się wysiać nasiona bezpośrednio do ziemi, zrób to na głębokość około 1 centymetra i jedynie lekko przysyp je ziemią.
5. Dojrzały fenkuł zbierzesz po upływie dwóch do trzech miesięcy.

Jak wcześniej wspomnieliśmy, istnieją trzy odmiany fenkułu. Poniżej przedstawiamy je dokładniej. Znane są dziki koper włoski (Foeniculum vulgare var. vulgare), koper słodki (Foeniculum vulgare var. dulce) oraz koper bulwiasty (Foeniculum vulgare var. azoricum).

Koper bulwiasty

Gdy w przepisie pojawia się fenkuł, kucharze mają zwykle na myśli koper bulwiasty. Chociaż ta odmiana jest najmłodsza, jest również najbardziej znana. Koper bulwiasty charakteryzuje się grubymi, białozielonymi pędami. W przeciwieństwie do innych odmian, koper bulwiasty jest jednoroczny, co oznacza, że​kwitnie tylko raz i w kolejnym roku należy zasadzić nowe rośliny. W kuchni bulwę wykorzystuje się jako warzywo, gotowane lub surowe.

Koper słodki

W przypadku kopru słodkiego nacisk kładzie się na produkcję licznych, dużych i aromatycznych nasion. Ta odmiana nie tworzy bulwy, ponieważ roślina bezpośrednio rodzi kwiaty. Nazywana jest także koprem słodkim ze względu na swój słodkawy aromat. W kuchni wykorzystuje się wyłącznie nasiona tej odmiany kopru włoskiego jako przyprawę, lekarstwo lub herbatę.

Dziki koper włoski

Dziki koper włoski jest blisko spokrewniony z anyżem, kminkiem i koperkiem. Ta roślina stanowi pierwotną formę współczesnych odmian kopru ogrodowego. Znany jest również jako koper gorzki, a swoją nazwę zawdzięcza aromatycznemu związkowi o nazwie fenchon, który jest zawarty w nasionach. Fenchon działa antybakteryjnie i orzeźwiająco. Ta odmiana kopru włoskiego tworzy jedynie maleńką cebulkę, ale całą roślinę wykorzystuje się jako przyprawę, herbatę lub lek. 

Kalorie: 31 kcal

Węglowodany: 7,3 g

Białko: 1,24 g

Tłuszcz: 0,2 g

Witamina A: 48 µg

Witamina B1: 0,01 mg

Witamina B2: 0 032 mg

Witamina B6: 0 047 mg

Witamina C: 12 mg

Witamina E: 0,58 mg

Wapń: 49 mg

Żelazo: 0,73 mg

Potas: 414 mg

Magnez: 17 mg

Sód: 52 mg

Bulwa ma wszechstronne zastosowanie i jest wyjątkowo zdrowa. Jest bogata w witaminy, kwas foliowy i beta-karoten. Od IX wieku znajduje zastosowanie jako lek.

Fenkuł jest źródłem witamin i minerałów

To warzywo jest szczególnie bogate w witaminy K, A, E, potas, wapń i magnez. Zawartość witaminy C jest prawie dwukrotnie większa niż w pomarańczach. Witamina A jest ważna dla naszej skóry, oczu i błon śluzowych. Uważa się, że wywar z kopru włoskiego (zimna herbata z kopru) łagodzi zapalenie spojówek. Ale to nie znaczy, że można zrezygnować z wizyty u lekarza. Witamina E jest jedną z najważniejszych witamin wzmacniających nasz układ odpornościowy i ma działanie przeciwzapalnie. Podobnie jak witamina C. Natomiast witamina K pełni istotną rolę w krzepnięciu krwi. Niedobór może powodować poważne krwawienie, nawet z najmniejszych ran. Minerały zawarte w fenkule maja duże znaczenie dla kości, zębów, ciśnienia krwi i układu nerwowego.

Czy fenkuł jest dobry na trawienie?

Ta roślina lecznicza przynosi ulgę przy zgadze, wzdęciach i niestrawności, ponieważ olejki eteryczne zawarte w nasionach mają działanie przeciwskurczowe i wspomagające trawienie. Dlatego w przypadku tych dolegliwości zaleca się picie naparu z kopru włoskiego, anyżu i kminku. Takie połączenie zwiększa skuteczność innych składników aktywnych.

Fenkuł na nudności i wymioty

Koper włoski jest niezwykle popularny ze względu na szerokie zastosowanie. Jak już wspomnieliśmy ta roślina lecznicza wspomaga trawienie i ma działanie przeciwzapalne oraz przeciwskurczowe. To oznacza, że jest skutecznym remedium na nudności i wymioty. W tym celu polecamy pić napar z kopru włoskiego, również z dodatkiem anyżu i kminku.

Wsparcie laktacji u kobiet karmiących

Proces wydzielania mleka można wspomagać domowymi środkami. Jednym z nich jest koper włoski. Nasiona kopru włoskiego są uważane za silny galaktagog, czyli substancję stymulującą produkcję mleka. Jednak nie zostało to jeszcze potwierdzone naukowo.

Fenkuł to cudowne warzywo, które warto mieć w swojej kuchni. Tutaj dowiesz się, na co należy zwrócić uwagę przy jego zakupie i przechowywaniu.

Jak rozpoznać świeży fenkuł

Liście warzywa wskazują, czy jest świeże. Jeśli są cienkie i wiotkie, lepiej go nie kupować. Zielona łodyga i biała bulwa powinny być zawsze jędrne. Należy także uważać na ciemne przebarwienia, ponieważ one również są oznaką, że fenkuł stracił już świeżość.

Przechowywanie fenkuła

Fenkuł wizualnie robi duże wrażenie, ale należy się z nim obchodzić ostrożnie, ponieważ jest wrażliwy na nacisk, reagując na niego powstawaniem brzydkich brązowych plam. Fenkuł można przechowywać przez dłuższy czas. W folii spożywczej można go przechowywać do 14 dni na półce z warzywami w lodówce. Po nacięciu fenkuła należy jednak szybko zużyć, ponieważ witamina C i zawarte w fenkule wartościowe olejki eteryczne ulatują przez miejsca nacięcia.

Czy możesz zamrozić fenkuł?

Fenkuł doskonale nadaje się do zamrażania, zarówno krótko blanszowany, jak i surowy. Zalecamy jednak blanszowanie kopru włoskiego, gdyż przedłuża to jego trwałość oraz pozwala lepiej zachować smak i witaminy. Natomiast ziele kopru włoskiego należy osobno zamrażać na surowo.

Fenkuł jest popularnym rodzajem warzywa. Przede wszystkim w diecie śródziemnomorskiej, ale także w azjatyckiej i indyjskiej fenkuł jest wykorzystywany jako stały składnik potraw. Jako przyprawa nadają się głównie liście. Bulwę fenkuła można zjadać na surowo w postaci sałatki, ale także można ją gotować. Jako dodatek fenkuł pasuje do dań z mięsa. Popularną przyprawą są również nasiona fenkuła. Nadają one mięsu, zupom, wędlinom i pieczywu szczególny smak.

Jak smakuje fenkuł?

Bulwa kopru włoskiego ma słodkawy aromat, a w smaku jest nieco gorzka. Jej smak można porównać do anyżu.

Która część fenkułu jest jadalna?

To warzywo zjada się w całości – bulwę, nać i nasiona.

Jak kroić fenkuł?

Poznaj najprostszy sposób:

1. Umyj i oczyść bulwę
2. Usuń liście i łodygę.
3. Przekrój bulwę na pół lub wzdłuż na ćwiartki. W tym celu odetnij część nasady bulwy, a następnie odetnij suchą, klinowatą łodygę.
4. Fenkuł można pokroić na cienkie plastry jak seler!

Jak zaparzyć herbatę z kopru włoskiego?

Do przygotowania domowej herbaty z kopru włoskiego, potrzebujesz najpierw nasion kopru włoskiego, moździerza i sitka do herbaty.

Instrukcje krok po kroku:

1. Na jedną filiżankę herbaty z kopru włoskiego potrzebna jest jedna łyżka nasion. Wrzuć je do moździerza i rozgnieć. W ten sposób z nasion uwalniają się olejki eteryczne.
2. Następnie rozdrobnione nasiona wsyp do sitka na herbatę i zalej gorącą wodą. Napar powinien naciągać przez około siedem minut.
3. Na koniec wystarczy wyjąć sitko i delektować się herbatą!